Darllenwch y dudalen hon yn Saesneg / Read this page in English
Camlas Abertawe yn 225 oed
Mae SC225 yn ddathliad sy’n para blwyddyn sy’n cynnwys gweithgareddau a digwyddiadau i Glandŵr Cymru, mewn partneriaeth â Chymdeithas Camlas Abertawe, i ddathlu 225 mlynedd ers sefydlu Camlas Abertawe.
Adeiladwyd y gamlas rhwng 1794 a 1798, gyda 16.5 milltir yn cael eu cwblhau ym mis Hydref y flwyddyn honno. Dyma oedd y strwythur mawr cyntaf yn y dyffryn, ac roedd yn llwybr gwerthfawr ar gyfer trafnidiaeth, ynghyd â dŵr a phŵer, ar gyfer masnach a diwydiant. Cafodd ei adeiladu i gludo glo i lawr i ddiwydiannau yng Nghwm Tawe Isaf ac i'w allforio, a galluogodd y cyswllt newydd hwn â'r môr ddatblygiadau diwydiannol ar hyd y dyffryn a'r trefi rydyn ni'n eu hadnabod heddiw.
Am ganrif roedd y ddyfrffordd yn gwneud elw. Gelwid Abertawe yn ‘Copperopolis' yn y 18fed a'r 19eg ganrif. Yn wir, ym 1820, roedd 90% o holl gapasiti mwyndoddi copr Prydain wedi'i leoli o fewn ugain milltir i'r ddinas ac roedd yn cael ei hystyried yn gyffredinol fel canolfan y byd ar gyfer mwyndoddi copr a gweithgynhyrchu metelau. Mae'n un o ganolfannau diwydiannol cynharaf Cymru.
![A man and horse stood next to the Swansea Canal at Hafod copperworks](/media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/lp60JN6Iaf0NrT12HWUdKEbL4v1mJxzxW2k16nSGJ3k/w:320/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 320w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/ST7cHuDIqY4lJxVkUnKwJXlceavCCGMZfQG7DiCYLqg/w:360/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 360w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/2AAkV2J_jZ6sy_QWs5KBn-OKhQ46wNTXhSxYQEmZIAM/w:640/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 640w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/QbQLjdHjC1U7jrbYntcY_f4D2D1oKJVub4yLTnFTnr8/w:768/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 768w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/HusNAENc2PE-tgTKa6XXlj-502F0ReB3ANIseA7Pk74/w:1024/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 1024w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/76aHXPNo4GTghD7Wfnme_0uSh39OLT6tjb2C2eJM4CE/w:1180/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 1180w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/YmnOzQNLifM1emlUyocaDg69PtNNT5893YYvf41soWA/w:1536/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 1536w, /media/image/N-1xA6pQduCPmdFBJpR1Tw/rwbpkuo9Pex0s1YneOjRU72nzIOUGuVfkPpgIOTbr9s/w:1900/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY0YmYtNzliYS1iODFmLTMxZGM5NWQ5MDk2ZA.jpg 1900w)
Daeth y traffig masnachol i ben ar y gamlas ym 1931 a'r tro olaf i gychod oedd yn cael eu tynnu gan geffylau gael eu cofnodi oedd ym 1958, yng Nghlydach. Dirywiodd y gamlas, ond ym 1981 sefydlwyd Cymdeithas Camlas Abertawe, ac mae'r gymdeithas wedi bod yn gweithio tuag at adfer y rhannau o'r gamlas sydd ar ôl.
Heddiw, dim ond pum milltir o Gamlas Abertawe y mae modd ei mordwyo'n llwyr, a hynny o Glydach i Bontardawe ac o Bontardawe i Ynysmeudwy. Mae'n parhau i fod yn llwybr cerdded a beicio gwyrdd a braf, yn swatio ar waelod Cwm Tawe a'i lethrau serth.
Sut byddwn ni'n dathlu 225 o flynyddoedd
I ddathlu 225 mlynedd o Gamlas Abertawe, mewn partneriaeth â Chymdeithas Camlas Abertawe, rydyn ni'n cynnal nifer o ddigwyddiadau a phrosiectau gyda'r gymuned leol i ddathlu 225 mlynedd ers sefydlu'r gamlas.
Dyma rai o'r dathliadau:
- Prosiect ffilm i ysgolion cynradd lleol (Ionawr – Chwefror)
- Wythnos o weithdai mewn ysgolion ar ddiogelwch dŵr (Ionawr – Mawrth)
- Parti yn y Parc ym Mharc Coed Gwilym, Clydach – (28 Mai)
- Arddangosfa yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau (Ebrill - Medi)
- Arddangosfa deithiol (Medi - Tachwedd)
- Prosiect hanes llafar sy'n cynnwys atgofion o'r gamlas (Medi – Rhagfyr)
- Goleuo’r gamlas, gweithdai gwneud llusernau (30 Hydref - 3 Tachwedd)
- Goleuo'r Gamlas – (18 Tachwedd ym Mharc Coed Gwilym, Clydach)
- Lansio llyfrau newydd Camlas Abertawe – (1 Rhagfyr yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau)
Bydd yr holl wybodaeth ddiweddaraf a rhagor o fanylion am y dathliadau ar gael ar y dudalen hon drwy gydol y flwyddyn.
Camlas Abertawe 225, her fideo ysgolion
![The partner logos for the Swansea 225 celebrations](/media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/baojZ0Qu4-2IFIg8c8TvdIfjm13THHQ_fBvTocsRmlc/w:320/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 320w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/-ZrWugIWMrI5GTNYFWKnQte0m685KzJqXlB-RRmqrwk/w:360/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 360w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/RTuRsSRk9JoL7G6LlA6zIRRIKHDyIB5BVqMks5V52eo/w:640/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 640w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/7JMSL4a52HT2VQQ77gf25a00kjpcrkvcQwZtD--bcfg/w:768/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 768w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/v4vubKAFwhNqMqDkZVwSzx59QaRYpJnKwVUlb7XTk5E/w:1024/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 1024w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/YUUVVCi_xJjmDGzCurekW0H96QkMlV8YuufWZ-H7vUM/w:1180/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 1180w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/lXEA-QX11mWcIemQoz98NWf9oJ1w3sCXYaAV-Anbv1Y/w:1536/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 1536w, /media/image/md-oG2FnKekO2HBy7qsshQ/LGO4K-XZdBmQHzcaAONAQckCwWJjGSXnuTqcPLmkdT0/w:1900/g:sm/aHR0cHM6Ly9jcnRwcm9kY21zdWtzMDEuYmxvYi5jb3JlLndpbmRvd3MubmV0L2ltYWdlLzAxODlhY2EyLWY5ZjgtNzk3NC05MTg4LThmMmNkY2Y3MzkyYw.jpg 1900w)
Last Edited: 25 April 2024
Stay connected
Sign up to our monthly newsletter and be the first to hear about campaigns, upcoming events and fundraising inspiration